به نقل از «فرارو»

معمای گورستان مهم ساسانیان در اردبیل

تاریخ انتشار: ۱۹ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۵۷۶۳۹۴

باستان‌شناسان با کاوش در گورستان «اولتان قالاسی» اردبیل به نشانه‌هایی از ساسانیان دست یافتند. این کاوش‌ها همچنین مشخص کرد "تدفین تابوتی" سنتی رایج در این گورستان بوده است.

به گزارش ایسنا، قبرهای این گورستان در پی عملیات راهسازی در محور ارتباطی پارس‌آباد به سربند، آشکار شدند. در ۱۷ شهریورماه کاوش‌های نجات‌بخشی و اضطراری باستان‌شناسان با مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی آغاز شد که در نتیجه آن، مهم‌ترین گورستان دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی در منطقه شمال غرب ایران و حوزه قفقاز شناسایی شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

کاوش‌ها در قبرهای شناسایی شده تا ۱۸ آبان‌ماه ۱۴۰۱ ادامه داشت. روح‌الله محمدی ـ رییس گروه باستان‌شناسی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اردبیل ـ در میانه این کاوش‌ها گفته بود: در این گورستان‌ چند دوره تدفین کشف شده است که از آن جمله می‌توان به تدفین‌های جنینی و طاق‌باز مربوط به دوره اشکانی، تدفین‌های اوایل دوره اسلامی که به احتمال قوی مربوط به دوره سلجوقی است و تدفین‌های تابوتی مربوط به دوره اسلامی اشاره کرد.

به نظر باستان‌شناسان نخستین یافته‌ها از این گورستان، از جمله سفال‌ها، ابزارآلات رزم و ریسندگی، قابل مقایسه با آثار دوره اشکانی مکشوفه از گورخمره‌های بخش «موران» شهرستان گرمی بود. بنابراین نخستین فرضیه هیأت کاوش این بود که گورستان «اولتان قالاسی» به دوره اشکانی تعلق دارد، اما مطالعات بیشتر نشان داد سنت‌های فرهنگی حاکم بر دوره اشکانی منطقه تا دوره ساسانی تداوم یافته است.

معمای گورستان مهم ساسانیان در اردبیل

در نتیجه کاوش اضطراری این گورستان بیش از ۶۰ گور مربوط به دوره اسلامی و ساسانی شناسایی، کاوش و مستندنگاری شده است. مطالعات آثار به دست آمده نشان می‌دهد: گورستان اولتان قالاسی نزدیک به ۱۳۰۰ سال برای تدفین اموات مورد استفاده ساکنان شهر تاریخی اولتان قرار می‌گرفته است. تدفین‌های جنینی و طاق‌باز در دوره ساسانی در این منطقه مرسوم بوده و در دوره اسلامی شاهد انواع قبور از نوع چاله‌ای، تابوت چوبی و قبور با ساختار خشتی هستیم.

از جمله کشفیات مهم کاوش اضطراری در گورستان اولتان قالاسی ظروف شیشه‌ای است که فرم و تراش آن‌ها نشان دهنده وجود کارگاه‌های پیشرفته با استادکاران مجرب شیشه‌گری در ۱۷۰۰ سال پیش در این منطقه است.

به طور کلی یافته‌های باستان‌شناسی در گورستان اولتان قالاسی نشان می‌دهد در دوره ساسانی دشت مغان جزو حوزه نفوذ دولت ساسانی بوده است، اما آیین‌ها و سنت‌های فرهنگی دوره اشکانی بر منطقه حاکم بوده به طوری که حتی با ورود اسلام به منطقه آذربایجان و دشت مغان برخی از این سنت‌ها از جمله سنت تدفین تابوتی رایج بوده است.

در دوره ساسانی منطقه بلاسگان (دشت مغان) جزو مناطق مرزی بین خزرها و دولت ساسانی بود؛ گاهی مستقل، گاهی تابع دولت خزرها و گاهی تابع دولت ساسانی بوده است. کشف سکه‌های دوره ساسانی از قبور کاوش شده مربوط به هرمز دوم (ساسانی ۳۰۲ ـ ۳۰۹ میلادی) است. نوعی تدفین جنینی و طاق‌باز نیز نشان می‌دهد در دوره ساسانیان، ساکنان دشت مغان پیرو آیین زرتشتی نبوده و سنت‌های تدفینی دوره اشکانی در منطقه رواج داشته است.

معمای گورستان مهم ساسانیان در اردبیل

«اولتان قالاسی» در ۱۲ کیلومتری غرب شهر پارس‌آباد در ساحل رود ارس واقع شده است، این منطقه یکی از مهم‌ترین شهرهای دوره ساسانی و اسلامی آذربایجان، به‌ویژه دشت مغان است که در مسیر راه تجاری و ارتباطی «قفقاز یولی» (مسیر قفقاز) یا «ائل یولی» واقع شده و نقش مهمی در ارتباطات فرهنگی قفقاز با مناطق داخلی فلات ایران داشته است. اولتان قالاسی دارای ارگ مرکزی، بخش صنعتگران، خندق، کانال‌های آبرسانی و گورستان است که جمعا محدوده‌ای به وسعت بیش از ۷۰ هکتار را در بر می‌گیرد. این اثر در سال ۱۳۷۸ با شماره ۲۶۵۴ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و از سال ۱۳۹۸ دارای حریم مصوب در شورای حرایم وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است.

به هنگام احداث طرح کشت و صنعت مغان برای نخستین‌بار محوطه اولتان قالاسی در بررسی باستان‌شناسی اداره‌کل باستان‌شناسی به سرپرستی «ایرج حریرچیان» و «محمود کردوانی» در سال ۱۳۵۱ شناسایی شد. این هیأت باستان‌شناسی اقدام به گمانه‌زنی در بخش‌هایی از شهر تاریخی کرد و آثاری از دوره اشکانی تا ایلخانی را کشف کرد. سپس پرونده ثبت ملی محوطه توسط «غفار قنبرزاده» در سال ۱۳۷۸ تهیه شد. کاوش‌های باستان‌شناسی محوطه پس از انقلاب اسلامی توسط «کریم علیزاده» در سه فصل در سال‌های (۱۳۸۲، ۱۳۸۳، ۱۳۸۴) انجام شد و فصل چهارم کاوش باستان‌شناسی محوطه توسط «عبدالرضا مهاجری‌نژاد» در سال ۱۳۸۳ به منظور تعیین عرصه و حرایم انجام شد. گزارش باستان‌شناسی کاوش سه فصل از سوی علیزاده توسط پژوهشکده باستان‌شناسی چاپ و منتشر شده است.

براساس بررسی‌های صورت گرفته در متون تاریخی و همچنین مطالعات باستان‌شناختی شهر تاریخی اولتان قالاسی همان شهر تاریخی «ورثان» است که در کتب اسلامی بارها به آن اشاره شده و از آن به عنوان یک مرکز مهم تجاری و شهری با شکوه یاد شده است.

منبع: فرارو

کلیدواژه: اردبیل سامانیان دوره ساسانی اولتان قالاسی مربوط به دوره باستان شناسی دوره اشکانی دوره اسلامی شهر تاریخی دشت مغان کاوش ها سنت ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت fararu.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فرارو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۵۷۶۳۹۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ظرفیت آرامستان گرگان تکمیل است/ گورستان جدید سال آینده بهره‌برداری می‌شود

عضو شورای اسلامی شهر گرگان از تکمیل ظرفیت آرامستان گرگان خبرداد و گفت: از سال آینده آرامستان جدید برای شهروندان قابل استفاده خواهد بود.

حجت مقسم در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: آرامستان جدید در زمینی به مساحت ۹ هکتار در شمال محدوده شهری گرگان واقع در ابتدای جاده آق قلا در حال احداث است.

عضو شورای اسلامی شهر گرگان افزود: در زمان بیماری کرونا و با اتمام ظرفیت قبرستان فعلی، احداث آرامستان جدید در سال ۹۹ به شکل فوریتی در دستور کار قرار گرفت و در حدود ۷۰۰ قبر را به‌صورت چند طبقه آماده کردند که اگر مرگ‌ومیر ناشی از کرونا شدت گرفت از آن استفاده کنند.

وی عنوان کرد: در طرح تهیه شده ۹ هکتار شامل ۴۷ درصد مساحت مختص عموم، ۲۰ درصد فضای خدماتی و ۳۳ درصد شامل معابر می‌شوند که فاز اول در بخش دوهکتاری معابر مشخص شده است.

مقسم ادامه داد: حدود شش هزار قبر در حال احداث است که ۲۰۰ قبر دو طبقه اجرا و برای یک هزار و ۴۰۰ قبر سه‌طبقه، قرارداد منعقد شده و در دست اقدام است.

به گفته وی، اقدامات زیربنایی برق، آب، گاز، تلفن و تأسیسات در حال انجام است و در فاز بعدی سردخانه و غسالخانه نیز احداث خواهد شد.

عضو شورای اسلامی شهر گرگان بیان کرد: در فاز اول طرح احداث قبور، سردرب، معابر مختلف سواره‌رو و پیاده‌رو، قطعه‌بندی، شماره‌گذاری، فضای سبز، نمازخانه، سرویس بهداشتی، آبخوری، پارکینگ و دیواره‌های پیرامونی انجام خواهد شد.

وی ادامه داد: غیر از خرید زمین تاکنون برای آرامستان جدید افزون بر ۳۰ میلیارد ریال هزینه شده که بیشتر بحث تسطیح و حفر قبرها انجام شده است.

مقسم با بیان اینکه شورای ششم کار خود را ابتدا با بحث آرامستان شروع کرد، گفت: در ابتدا زمین آرامستان با مشکل حقوقی و املاکی بین ورثه و واسطه‌ای که زمین خریداری شده بود، اختلاف مالی وجود داشت که انتقال کامل سند را با مشکل مواجه کرد و موضوع از طریق شکایت در دادگستری مطرح و طرفین وکلا فراخوانده شدند و در نهایت حکم به نفع شهرداری صادر شد.

وی از انعقاد قرارداد آرامستان با پیمانکار خبر داد و افزود: در ماه آینده آرامستان جدید به مرحله اجرا خواهد رفت.

رئیس کمیته اجتماعی شورای اسلامی شهر گرگان افزود: از سال آینده آرامستان جدید برای شهروندان قابل استفاده خواهد بود.

مقسم در توضیح اراضی آرامستان امامزاده عبدالله گرگان، گفت: زمین آرامستان فعلی در مالکیت سه طیف اوقاف و وامورخیریه، شهرداری وبنیادشهید است.

وی عنوان کرد: در حال حاضر ظرفیت خود آرامستان و پارکینگ اطراف آن پرشده است و اوقاف هزینه‌های فرهنگی و خدماتی خود را برای آرامستان از فروش قبر با قیمت بالا و پایین تأمین می‌کند.

عضو شورای اسلامی شهر گرگان گفت: آن بخش از زمین‌هایی که مربوط به شهرداری است هزینه‌ای از شهروندان دریافت نمی‌شود و شهرداری تنها برای هزینه کفن، دفن، قبرکردن و شستشو مبلغی را دریافت می‌کند.

وی افزود: نظافت، رفت و روب و بخشی از زیباسازی کل فضای آرامستان فعلی به عهده شهرداری گرگان است.

مقسم با اشاره به مشکل شهرداری با اوقاف وامورخیریه استان بیان کرد: در جنب امامزاده عبدالله از سمت خیابان راه‌آهن (میدان ترمینال) زمین دو هزار متری که مالکیت آن با اداره اوقاف وامورخیریه است و اوقاف بدون هماهنگی باتوجه به اینکه کاربری زمین پارکینگ بوده است، قصد در تغییر آن به قبر داشت که فعلاً در حال مذاکره با اداره اوقاف هستیم.

گفتنی است؛ با توجه به اینکه شهروندان عادت دارند در جوار یک‌امامزاده‌ای دفن شوند، بهتر آن است که شهرداری گرگان قطعه‌ای را برای دفن شهدای گمنام در نظر بگیرد تا به معنویت فضا اضافه کنند.‌

کد خبر 748443